صفحه 347
ارث دستۀ اوّل: پدر و مادر و اولاد ميّت، و
با نبودن اولاد، اولاد اولاد هر چه پايين روند.
مسئله 2260- اگر وارثِ ميّت، يك پسر يا يك
دختر باشد، همه مال ميّت به او مىرسد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، مال به طورى
بين آنان قسمت مىشود كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.
مسئله 2261- اگر ميّت اولاد نداشته باشد، نوۀ
پسرى او گرچه دختر باشد سهم پسر ميّت را مىبرد و نوۀ دخترى او گرچه پسر باشد سهم
دختر ميّت را مىبرد؛ بنابراين مال را سه قسمت مىكنند يك قسمت را به نوۀ دخترى و
دو قسمت را به نوۀ پسرى مىدهند و نوۀ دخترى يا پسرى اگر متعدّد باشند، هر كدام
سهمى كه به آنها مىرسد طورى قسمت مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ارث ببرد.
مسئله 2262- اگر شخصى بميرد و وارث او پدرش
باشد، همۀ مال ميّت به او مىرسد و همچنين است اگر وارث او مادرش باشد، و اگر پدر
و مادر هر دو باشند، يك قسمت مال ميّت به مادر و دو قسمت آن به پدر مىرسد به شرطى
كه ميّت دو برادر پدرى يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد چون
اگر اينها موجود باشند، مادر شش يك مال را مىبرد و بقيه به پدر مىرسد.
مسئله 2263- اگر ميّت اولاد داشته باشد، هر
كدام از پدر و مادر يك ششم مال را مىبرند، مگر در سه صورت:
اوّل: صورتى كه وارث ميّت پدر و مادر و يك
دختر باشد كه در اين صورت مال را پنج قسمت مىكنند پدر و مادر هر كدام يك قسمت و
دختر سه قسمت آن را مىبرد، به شرطى كه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و
دو خواهر نداشته باشد چون اگر اينها موجود باشند، مال را شش قسمت مىكنند پدر و
مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مىبرد، و يك قسمت باقى‌مانده را چهار قسمت
مىكنند يك قسمت را پدر و سه قسمت را دختر مىبرد.
دوّم: صورتى كه وارث ميّت پدر يا مادر و يك
دختر باشند كه در اين صورت مال را چهار قسمت مىكنند يك قسمت آن را پدر يا مادر و
بقيه را دختر مىبرد.
سوّم: صورتى كه وارث ميّت فقط پدر يا مادر و
چند دختر باشند كه در اين صورت مال را پنج قسمت مىكنند يك قسمت را پدر يا مادر و
چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند.
صفحه 348
ارث دستۀ دوّم: جد يعنى پدر بزرگ و جدّه يعنى
مادر بزرگ و برادر و خواهر ميّت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان
ارث مىبرند، در صورتى كه از دستۀ اوّل كسى نباشد.
مسئله 2264- اگر وارث ميّت فقط يك برادر يا
يك خواهر باشد، همۀ مال به او مىرسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدر و مادرى يا
پدرى تنها، يا مادرى تنها باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و اگر
برادر و خواهر با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مىبرد، مگر برادر و خواهر
مادرى كه فقط اينها به طور مساوى مال را بين خود تقسيم مىكنند و با بودن برادر و
خواهر پدر و مادرى، برادر و خواهر پدرى ارث نمىبرند.
مسئله 2265- اگر ميّت برادر و خواهر پدر و
مادرى يا پدرى تنها و يك برادر و يا خواهر مادرى داشته باشد، مال را شش قسمت
مىكنند يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و
مادرى يا پدرى مىدهند و اگر چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال را سه قسمت
مىكنند، يك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند
و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى مىدهند و هر برادرى دو برابر
خواهر مىبرد.
مسئله 2266- اگر ميّت خواهر و برادر نداشته
باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مىدهند و سهم برادرزاده و خواهرزادۀ مادرى به
طور مساوى بين آنان قسمت مىشود و از سهمى كه به برادرزاده و خواهرزادۀ پدرى يا
پدر و مادرى مىرسد، هر پسرى دو برابر دختر مىبرد.
مسئله 2267- اگر وارث ميّت جد يا جدّه باشد،
تمام مال به او مىرسد، خواه پدرى باشد يا مادرى، و اگر جد و جدّه با هم باشند،
چنانچه هر دو مادرى باشند مال را به طور مساوى تقسيم مىكنند و اگر پدرى باشند، جد
دو برابر جدّه مىبرد، و اگر هم پدرى و هم مادرى باشند، يك قسمت به جد و جدّۀ
مادرى مىرسد كه به طور مساوى تقسيم مىكنند و دو قسمت ديگر به جد و جدّۀ پدرى
مىرسد كه جد، دو برابر جدّه مىبرد، و اگر يك جد يا جدّۀ پدرى و يك جد يا جدّۀ
مادرى باشد، دو قسمت را جد يا جدّۀ پدرى و يك قسمت را جد يا جدّۀ مادرى مىبرد.
مسئله 2268- اگر وارث ميّت جد يا جدّه، يا هر
دو با برادر يا خواهر يا هر دو، يا برادرزاده يا خواهرزاده يا هر دو باشد، در همۀ
اين صورت‌ها، جد حكم يك برادر و جدّه حكم يك خواهر را دارد، ولى مانع از ارث
برادرزاده و خواهرزاده نمىشود.
صفحه 349
ارث دستۀ سوّم: عمو و عمه و دايى و خاله و
اولاد آنان هستند، در صورتى كه از طبقۀ اوّل و دوّم كسى نباشد.
مسئله 2269- اگر وارث ميّت يك عمو يا يك عمّه
باشد، همۀ مال به او مىرسد و اگر چند عمو يا چند عمّه باشند، مال به طور مساوى
بين آنان قسمت مىشود و اگر عمو و عمّه هر دو باشند و همه پدر و مادرى يا همه پدرى
باشند، عمو دو برابر عمّه مىبرد و اگر همه مادرى باشند، به طور مساوى بين آنان
قسمت مىشود. و با بودن عمو و عمّۀ پدر و مادرى و دايى و خالۀ پدر و مادرى، عمو و
عمّه پدرى و دايى و خالۀ پدرى ارث نمىبرند.
مسئله 2270- اگر وارث ميّت عمو و عمّۀ پدر و
مادرى و عمو و عمّۀ مادرى باشد، اگر از خويشان مادرى يك نفر باشد، سدس (يك ششم)
مال به او تعلّق دارد و اگر بيشتر از يك نفر باشد، ثلث مال به او تعلّق دارد كه به
طور مساوى بين خود قسمت مىكنند، و بقيه به خويشان پدر و مادرى تعلّق دارد و مرد
دو برابر زن مىبرد.
مسئله 2271- اگر وارث ميّت فقط يك دايى يا يك
خاله باشد، همۀ مال به او مىرسد و اگر هم دايى و هم خاله باشند، خواه پدر و مادرى
باشند يا مادرى يا پدرى، مال را به طور مساوى بين خود قسمت مىكنند.
مسئله 2272- اگر وارث ميّت دايى و خالۀ پدر و
مادرى يا خاله و دايى مادرى باشند، خويشان مادر يك ششم (سدس) مىبرند، اگر يك نفر
باشند، و اگر متعدّد باشند، ثلث مال را به طور مساوى بين خود قسمت مىكنند و بقيه
به خويشان پدر و مادرى تعلّق دارد كه به طور مساوى بين خود قسمت مىكنند.
مسئله 2273- اگر وارث ميّت عمو و عمّهها با دايى و خالهها
باشند، مال سه قسمت شده دو قسمت به عمو و عمهها و يك قسمت به دايى و خالهها
مىرسد كه اين يك سهم را به طور مساوى بين خود تقسيم مىكنند و عمو و عمّهها اگر
پدرى يا پدر و مادرى باشند، آن دو سهم را طورى تقسيم مىكنند كه عمو دو برابر عمّه
ببرد، و اگر مادرى باشند به طور مساوى بين خود قسمت مىكنند.
مسئله 2274- اگر ميّت عمو و عمّه و دايى و
خاله نداشته باشد، مقدارى كه به عمو و عمّه مىرسد به اولاد آنان، و مقدارى كه به
دايى و خاله مىرسد به اولاد آنان داده مىشود.